Tussen de vele graven op Zorgvlied vind je ook grafstenen van mensen die tijdens de jaren van de Tweede Wereld Oorlog zijn gestorven; militairen en burgers, oude en jonge mensen. In deze tijd van herdenking van oorlog en bevrijding vallen deze graven me speciaal op.
Ik heb de oorlog niet meege­maakt, ben één jaar daarna geboren. Maar de verhalen van mijn ouders, de boeken, de persoonlijke getuigenissen en documentaires op de televisie hebben een zuigende wer­king op me.
Centraal in de mengeling van vele gevoelens in me staat de verbijstering over wat er allemaal is ge­beurd. Ik zie in documentaires Duitse officie­ren, die Joden afvoeren naar de kampen. Ik kijk naar hun arrogante ge­zichten en vraag me af wat er door die mensen heen­gaat. Zijn ze zich be­wust van hun daden? Ik kan het niet vatten. Verbijstering, steeds opnieuw.
In die documentaires zie ik ook massa’s mensen, in ver­voering door de toespra­ken van Hitler; blinde gehoorzaam­heid aan de leider. En daar tegenover, in schrille tegen­stelling, de individuele le­vensverhalen van mensen, die de kampen hebben over­leefd, de honger­winter, de langdurige onderduiking; de levenslange pijn, de slapeloze nachten al bijna tachtig jaren lang.
De Tweede Wereld Oorlog is een moment in de geschiede­nis van de mens­heid. Hij staat niet op zich. Daarvoor en daar­na zijn en worden er vele oorlogen gevoerd, zijn en worden vele onschuldi­ge mensen gemarteld en vermoord.
Op 4 mei gedenken we die mensen, de slachtoffers van niet alleen de kwaadwil­lende machtigen, maar ook van de blinde gehoorzaamheid van niet-machtigen. 

Staand bij een graf van iemand, die in 1944 is gestorven, vraag ik me af, wat ik, wat wij, wat de wereld heeft gedaan en doet en zal doen om dat, ‘wat wij niet mogen vergeten’ te voorkomen. De vrede vraagt altijd en overal de inzet van iedereen. We hebben niet allemaal dezelfde macht en dezelfde talenten. Maar in ieder geval roept de vrede ons op om niet zomaar blind te gehoorzamen, maar om goed en kritisch te blijven nadenken over wat er in de wereld, onze wereld, in het klein en het groot, gebeurt. En daar naar eigen vermo­gen in te handelen.
‘Dat zij rusten in vrede’, zal ook van ons afhangen.

Rob de Groot