PLEIN VAN SIENA

Wie binnenkomt op Rijnstraat 109 hs kan niet voorbij het grote kleurrijke schilderij “Plein van Siena” van de hand van Janneke Viegers. Het magnifieke plein van stadshart Siena in vogelperspectief. Dat Plein is in werkelijkheid inderdaad bezienswaardig. Met noemt dat schelpvormige plein wel een wereldwonder. Veel toeristen gaan er naar toe. Aan het Piazza del Campo liggen verschillende grote gebouwen in baksteen opgetrokken, waaronder het Palazzo Publico, het stadhuis met een opmerkelijke klokkentoren. In dat volkspaleis maakte Ambrogio Lorenzetti in 1338 een enorme muurschildering in de grootste zaal. Het werk beslaat meer dan 42 meter in de lengte en bijna 8 meter in de hoogte.

In zijn tijd was Siena een van de  machtigste stadstaten. Men vond dat het volk ook in het stadhuis moest kunnen zien wat een goed bestuur zou moeten zijn, en hoe een slecht bestuur er uitziet. Tot dan toe was daarvoor alleen in kerken en andere religieuze gebouwen gelegenheid. Daarom werd Lorenzetti aangezocht om in het Palazzo Publico een allegorie te schilderen van een goed en een slecht bestuur. Dat deed hij. Aan de ene kant van de grootste zaal schilderde hij een toonbeeld van een goed bestuur, en daartegenover een toonbeeld van hoe het niet zou moeten. En hij beeldde uit wat de gevolgen zijn van een slecht bestuur, voor stad en land: huizen in verval, kwijnende handel en weinig bouwen. Op grauw land zijn vechtende soldaten te zien en staan huizen in brand.

Het immense werk van Lorenzetti is na al die eeuwen nog steeds imponerend. Hij liet zich inspireren door de gedachten van de grote dominicaanse theoloog van zijn tijd: Thomas van Aquino. Met name liet Lorenzetti zich leiden door de deugdenleer van Thomas. De deugden werden door Lorenzetti afgebeeld als levende figuren. Zo laat de allegorie van slecht bestuur zien dat vrouwe Justitia vastgebonden op de grond zit. Ze is in het wit gekleed. Haar weegschaal waarmee ze goed en kwaad afweegt, ligt kapot op de grond. Een duivelse figuur boven haar, met hoorns en in het zwart, is Tirannie. Zijn rijke mantel en zijn gouden beker wijzen de toeschouwer op decadentie die gepaard gaat met dictatuur. Naast hem zitten Wreedheid, Bedrog, Fraude, Woede, Tweedracht (met zaag!) en Oorlog. Boven hem zweven als tegenhangers van Geloof, Hoop en Liefde de figuren van IJdelheid (met spiegel), Gierigheid en Trots. Eigenschappen, die dictatoriale heersers niet vreemd zijn…

Lorenzetti stierf in 1348 ten tijde van de pest-epidemie. Zijn boodschap heeft na al die tijd weinig aan kracht verloren en is nog steeds te zien in het stadhuis op het Piazza del Campo in Siena.

In TROUW, 11 juni 2024, p. 13 vond ik een interessant artikel van Joke de Wolf, kunsthistoricus. Zij kijkt in haar artikel naar een kunstwerk dat bij de actualiteit past. Aan dat artikel heb ik een en ander ontleend. Ik dacht: dat is iets speciaals voor wie ons Plein van Siena een goed hart toedragen.

Pater A. Niesen o.p.